مذهبی(لطفا برای اطلاع از احکام دینی خود فقط به این مطالب اکتفا نکنید و به مرجع تقلید خود رجوع کنید)
این
مطالب از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی
سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) در این پست قرار داده شده است.
س : خواهشمندیم به سؤالات زیر پاسخ فرمایید:
1.
به استناد بعضی از کتابهای فقهی، گفته شده که در روزهای چهارم خرداد و
بیست‌وششم تیر(1) آفتاب به‌طور عمودی بر کعبه میتابد. آیا در این هنگام،
تشخیص جهت قبله با نصب شاخص در زمانی که صدای اذان مکه بلند میشود، امکان
دارد؟ اگر جهت قبله در محراب مساجد با جهت سایه شاخص اختلاف داشت، کدامیک
صحیحتر است؟
2. آیا اعتماد بر قبله نما صحیح است؟
ج: اعتماد بر شاخص یا قبله نما در صورتى که موجب اطمینان براى مکلّف شود،
صحیح است و باید طبق آن عمل گردد، و در غیر این صورت مى‌توان بر اساس محراب
مساجد و قبور مسلمین جهت قبله را تشخیص داد.
س : اگر شدت درگیری و جنگ مانع تعیین جهت قبله شود، آیا نماز خواندن به هر طرف صحیح است؟
ج: اگر گمانش به هیچ طرف نمى‌رود و وقت هم باشد بنا بر احتیاط، باید به
چهار طرف نماز خوانده شود. ولى اگر وقت نباشد، به مقدار وسعت وقت به هر طرف
که احتمال مىدهد قبله است، نماز بخواند.
س
: اگر نقطه مقابل کعبه مکرّمه در طرف دیگر زمین مشخص شود به‌طوری که اگر
خط مستقیمی از وسط زمین کعبه عبور کند و زمین را شکافته و از مرکز آن
بگذرد، از سمت دیگر این نقطه بیرون آید، در این جا چگونه میتوان رو به
قبله ایستاد؟
ج: ملاک روبه قبله بودن این است که انسان
از سطح کره زمین به طرف بیت عتیق باشد، یعنى از طرف سطح زمین رو به طرف
کعبه که روى زمین در مکه مکرّمه ساخته شده است، بایستد. بنا بر این اگر
انسان در یک نقطهاى از کره زمین باشد که اگر خطوط مستقیمى از چهار جهت آن
مکان بر سطح کره زمین به طرف مکه مکرّمه ترسیم شود، از نظر مسافت با هم
مساوى باشند، مخیر است براى قبله به هر طرف که خواست بایستد و نماز بخواند.
ولى اگر مسافت خطوط در بعضى از جهتها کمتر و کوتاهتر باشد به مقدارى که
با آن، صدق عرفى رو به قبله بودن اختلاف پیدا کند، بر انسان واجب است جهت
کوتاهتر را انتخاب کند.
س
: اگر انسان در وضعیتی باشد که اصلاً جهت قبله را نداند و گمانش نیز به
هیچ طرف نرود، وظیفهاش نسبت به نماز چیست، یعنی به کدام جهت نماز بخواند؟
ج: در مفروض سؤال بنا بر احتیاط باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر براى
چهار نماز وقت ندارد، به هر اندازه که وقت دارد، نماز بخواند.
س : تشخیص قبله در قطب شمال و جنوب چگونه است و نماز چگونه خوانده میشود؟
ج: ملاک تعیین جهت قبله در قطب شمالى و جنوبى، تعیین کوتاهترین خط از
مکان نمازگزار از روى سطح زمین به طرف کعبه است، و پس از تعیین آن خط، باید
به همان طرف نماز خواند.
س1- قبله یابى تنها به کمک قواعد علمى (جهت یابى یا روشهاى قبله یابى) چه حکمى دارد؟
س2- قبله یابى تنها به کمک قبله نما یا قطب نما چه حکمى دارد؟
ج1و2) اگر از قواعد علمى و یا قبله‌نما اطمینان به جهت قبله حاصل شود مانع ندارد و مى‌توان به آن اعتماد کرد.
س: اگر در نماز سهواً صورت به طرف چپ یا راست برگردد آیا نماز باطل است؟
ج) اگر التفات صورت فاحش نیست به گونه‌اى که تمام صورت به طرف راست و یا چپ برگردانده نشود، اشکال ندارد.
س: مى‌خواستم بدانم که در نماز انحراف از قبله تا چه حد مجاز است و به نماز لطمه‌اى نمى‌زند؟
ج) عالماً و عامداً نباید منحرف شود ولى اگر قبله را نداند و یا فراموش
کند و از قبله منحرف شود و نماز بخواند و بعد متوجه شود، اگر به حدّ دست
راست و یا دست چپ قبله نرسیده باشد (یعنى کمتر از 90 درجه باشد)، نمازش
صحیح است.
س:
اهمیت قبله در نماز چه قدر است و اگر در مکانى قرار داشتى که جهت قبله
مشخص نبود و راهى براى یافتن آن هم وجود نداشت و بعد از خواندن نماز بعداً
(چند روز بعد) متوجه شدى که جهت قبله اشتباه بوده باید چه کرد؟
ج) بطور کلّى کسى که هیچ راهى براى یافتن قبله ندارد و گمانش هم به هیچ
طرف نمى‌رود، بنابر احتیاط واجب باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر عمداً
برخلاف وظیفه عمل کرده و بعد هم متوجه شده به طرفى که نماز خوانده اشتباه
بوده است، باید بنابر احتیاط نماز خود را اعاده نماید.
س: کسى که در حال اضطرار نمى‌تواند به طرف قبله نماز بخواند، آیا جهات غیر از قبله برایش یکسان است؟
ج) اگر جهت قبله را نمى‌شناسد، باید تحقیق کند تا با موازین شرعى جهت قبله
را تشخیص دهد ولى اگر با این که جهت قبله را مى‌داند نمى‌تواند به جهت
قبله نماز بخواند، باید به طرف یمین یا یسار به مقدارى که به 90 درجه نرسد
نماز بخواند و مجزى است و با امکان منحرف شدن به کمتر از 90 درجه، انحراف
تا حدّ 90 درجه یا بیشتر جایز نیست و نماز مجزى نیست و هر گاه در حالتى
باشد که به هیچ نحو نتواند رو به قبله یا رو به نقطه نزدیک به قبله نماز
بخواند به همان حال که هست نماز بخواند و صحیح و مجزى است و قضا ندارد.
س: به نظر حضرتعالى خواندن نماز جماعت استداره‌اى در مسجد الحرام صحیح است یا خیر؟
ج) نماز کسانى که پشت سر یا دو طرف امام ایستاده‌اند، صحیح است لکن نماز افرادى که روبروى امام قرار دارند، صحیح نیست.
س: به من گفته شده که در آمریکاى شمالى قبله به سمت شمال شرقى است. نظرتان در این باره چیست؟
ج) میزان در تشخیص قبله، خط امتدادى از جایگاه وقوف نمازگزار که بر روى
کره زمین عبور کند و به کعبه معظمه برسد، مى‌باشد و تشخیص آن در هر مکانى
با مکلف حاضر در آن مکان است که با ابزار علمى اطمینان بخش یا امارات شرعیه
و یا شهادت شهود تشخیص دهد.
س:
بنده در مسافرت‌هاى بین شهرى به قبله‌هاى سر راهى رستوران‌ها اعتماد ندارم
و از قبله‌نما استفاده مى‌‌کنم، در یکى از مسافرتها قبله‌اى که من به سمت
آن نماز مى‌‌خواندم با قبله اى که از قبل در نمازخانه رستوران مشخص شده بود
اختلاف زیادى داشت و بنده نیز چون یقین داشتم که وظیفه اى نسبت به آگاه
کردن بقیه مسافرها ندارم، حرفى نگفتم. آیا واقعاً بر گردن من حقى بوده است؟
ج) در فرض سؤال، شما وظیفه‌اى نسبت به دیگران ندارید.
س:
شخصى در خانه‌اى زندگى مى‌‌کند و بدون تحقیق صحیح، رو به سمتى نماز
مىخواند و بعد از گذشت مدتى معلوم مى شود که آن سمت اشتباه بوده، حالا
وظیفه این شخص نسبت به نمازهایى که خوانده چیست؟
ج)
اگر با استناد به طریق معتبر شرعى قبله را شناسایى کرد و به سوى آن جهت
نماز خواند، نمازهاى گذشته محکوم به صحت است هر چند در صورت کشف خلاف به
مقدارى که معلوم شده باشد که نمازش پشت به قبله بوده، احتیاطاً باید قضا
نماید.
س: آیا امروزه مى‌‌شود از قبله‌نما و یا خورشید، براى نشان دادن قبله استفاده کرد و چه قدر قابل اعتبارند؟
ج) اگر موجب اطمینان است، مانعى ندارد.
س: شخصى با فرض علم به جهت دقیق قبله، عمداً مقدارى به سمت راست یا چپ منحرف شده و نماز مىخواند نمازهاى او چه حکمى دارد؟
ج) اگر قبله را تشخیص داده، انحراف از آن ولو به مقدار کم صحیح نیست.
س:
در مدرسه‌اى براى تعیین جهت قبله و ساخت محراب از قبله نماهاى مدرج موجود
در کشور استفاده شده است اما برخى معتقدند اعتماد به قبله نماى فوق معتبر
نبوده و مى‌‌بایستى به شاخص رجوع کرد. نظر معظم‌له در خصوص اعتبار قبله‌نما
براى تعیین قبله چیست؟
ج) اگر اطمینان آور است، اعتماد به آن مانع ندارد.
احکامی در مورد قبله
اللهم عجل لولیک الفرج
