مذهبی(لطفا برای اطلاع از احکام دینی خود فقط به این مطالب اکتفا نکنید و به مرجع تقلید خود رجوع کنید)
این مطالب از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) در این پست قرار داده شده است.
س : با توجه به این که آخر وقت
نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزدیک مغرب است به مقداری که برای
خواندن نماز عصر به آن نیاز است، میخواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چیست؟
آیا مراد زمان غروب خورشید است یا زمانی که اذان مغرب طبق افق هر مکانی
گفته میشود؟
ج: وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است.
س : فاصله زمانی بین غروب خورشید و اذان مغرب چند دقیقه است؟
ج: ظاهر این است که با اختلاف فصلهاى سال تفاوت مى‌کند.
س : من تا دیر وقت سر کارم هستم،
به‌طوری که ساعت یازده شب به منزل بر میگردم و در هنگام کارهم به خاطر
کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشا را ندارم. آیا خواندن نماز
مغرب و عشا بعد از ساعت یازده شب صحیح است؟
ج: اگر از نصف شب به تأخیر نیفتد، اشکال ندارد، ولى تلاش کنید که از ساعت
یازده شب به تأخیر نیفتد بلکه تا مى‌توانید نماز را در اول وقت آن بخوانید.
س : چه مقدار از نماز اگر در وقت
ادا واقع شود، نیت ادا صحیح است؟ در صورت شک در این که این مقدار، داخل وقت
واقع شده یا خیر، وظیفه چیست؟
ج: وقوع یک رکعت نماز در داخل وقت براى این که نماز، ادا محسوب شود، کافى
است و در صورت شک در این که وقت لااقل به مقدار یک رکعت باقى است یا خیر،
نماز را به قصد مافىالذمّه بخوانید.
س : سفارتخانهها و کنسولگریهای
جمهوری اسلامی ایران در خارج، جدولهای زمانی برای تعیین اوقات شرعی
پایتختها و شهرهای بزرگ تهیه میکنند. سؤال این است که تا چه مقدار
میتوان به این جدولها اعتماد کرد؟
ج: معیار در احراز دخول وقت، حصول اطمینان براى مکلّف است، و اگر براى او
اطمینان به مطابقت این جدولها با واقع حاصل نشود، باید احتیاط نموده و صبر
کند تا یقین به داخل شدن وقت شرعى نماید.
س : نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چیست؟ و نمازگزار در این مورد چه تکلیفی دارد؟
ج: معیار شرعى در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخیص مکلّف است.
س : مسئولین یکی از دبیرستانهای
تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمی قبل از شروع
درسهای شیفت عصر اقامه میکنند. علت تأخیر، این است که درسهای شیفت صبح،
چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر شرعی تعطیل میشود و نگهداشتن دانشآموزان تا
ظهر شرعی مشکل است. با توجه به اهمیت اقامه نماز در اول وقت، نظر شریف خود
را در این‌باره بیان فرمایید.
ج: تأخیر نماز جماعت براى این که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با این فرض که در اول وقت در مدرسه نیستند، اشکال ندارد.
س : آیا باید نماز ظهر بعد از اذان
ظهر و نماز عصر بعد از دخول وقت آن خوانده شود؟ و همچنین آیا نماز مغرب و
عشا هم باید هر کدام در وقت خود خوانده شوند؟
ج: بعد از داخل شدن وقت دو نماز، مکلّف در خواندن هر دو نماز پشت سر هم به‌صورت جمع و یا خواندن هر یک در وقت فضیلت خود مخیّر است.
س : با توجه به این که امروزه با
فراوانی ساعت، یقین به طلوع فجر ممکن است، آیا باید در شبهای مهتابی برای
خواندن نماز صبح به مدت پانزده تا بیست دقیقه صبر کرد؟
ج: فرقى بین شبهاى مهتابى و غیر مهتابى در طلوع فجر، وقت فریضه صبح و وجوب
امساک براى روزه گرفتن نیست، هرچند احتیاط در این زمینه خوب است.
س : آیا مقدار اختلاف اوقات شرعی
میان استانها که بر اثر اختلاف افقهای آنها به وجود میآید، در اوقات سه
گانه نمازهای یومیه به یک اندازه است؟ مثلاً بین دو استان در وقت ظهر بیست و
پنج دقیقه تفاوت است، آیا در بقیه وقتهای نماز هم این اختلاف وجود دارد و
به همین مقدار است؟ یا این که مقدار آن در وقت نماز صبح و مغرب و عشا
تفاوت میکند؟
ج: مجرّد یکى بودن مقدار تفاوت بین دو منطقه در طلوع فجر یا زوال آفتاب یا
غروب خورشید، مستلزم اتحاد در سایر اوقات نیست، بلکه غالباً مقدار اختلاف
بین شهرها در اوقات سه گانه با هم تفاوت دارد.
س : خورشید در دانمارک و نروژ در
تابستان ساعت چهار صبح طلوع نموده و ساعت ۲۳ غروب میکند و با رعایت ذهاب
حمره مشرقیه و بین الطلوعین، باید حدود ۲۲ ساعت روزه گرفته شود. تکلیف من
درباره نماز و روزه چیست؟
ج: مکلف باید در مورد اوقات نمازهای یومیه و روزه همان افق محل سکونت خود
را رعایت کند، ولی اگر روزه گرفتن بر اثر طولانی بودن روز، غیر مقدور یا
حرجی باشد، ادای آن ساقط و قضای آن واجب است.
س : رسیدن نور خورشید به زمین تقریباً هفت دقیقه طول میکشد. آیا ملاک پایان وقت نماز صبح، طلوع خورشید است یا رسیدن نور آن به زمین؟
ج: ملاک طلوع خورشید، دیدن آن در افق مکان نمازگزار است.
س : رسانههای گروهی اوقات شرعی هر
روز را یک روز قبل از آن اعلام میکنند، آیا اعتماد بر آن و بنا گذاشتن بر
دخول وقت نماز بعد از پخش اذان از رادیو و تلویزون جایز است؟
ج: اگر براى مکلّف اطمینان به دخول وقت از طریق مذکور حاصل شود، مىتواند بر آن اعتماد کند.
س : آیا وقت نماز به مجرد شروع اذان
آغاز میشود؟ یا این که باید صبر نمود تا اذان تمام شود و سپس شروع به
خواندن نماز کرد؟ آیا روزهدار جایز است به مجرد شروع اذان افطار نماید یا
این که باید صبر کند تا اذان تمام شود؟
ج: اگر اطمینان حاصل شود که اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده، صبر کردن تا پایان اذان لازم نیست.
س : آیا نماز کسی که نماز دوم را بر اوّلی مقدّم داشته، مثلاً نماز عشا را جلوتر از مغرب خوانده، صحیح است؟
ج: اگر بر اثر اشتباه یا غفلت نماز دوم را مقدّم داشته و بعد از تمام شدن
نماز متوجه شده، نماز او صحیح است. ولى اگر عمدى بوده، باطل است.
س : با عرض سلام و تحیت، در آستانه
ماه شریف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها وعدم امکان تشخیص دقیق
لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک برای روزه
و اقامه نماز صبح اعلام فرمایید.
ج: مقتضى است که مؤمنین محترم ـ ایّدهم اللّه تعالى ـ جهت رعایت احتیاط در
مورد امساک روزه و وقت نماز صبح، همزمان با شروع اذان صبح از رسانهها براى
روزه امساک نمایند و حدود پنج الى شش دقیقه بعد از اذان، شروع به اداى
فریضه صبح نمایند.
س : وقت نماز عصر تا اذان مغرب است یا تا هنگام غروب آفتاب؟ نیمه شب شرعی برای نماز عشا و بیتوته در منی چه وقت است؟
ج: آخر وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است، و براى محاسبه نیمه شب، شب را از
اول غروب تا اذان صبح حساب کنند، بنا بر این تقریباً یازده ساعت و یک ربع
بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است.
س : اگر کسی در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است، چه تکلیفی دارد؟
ج: اگر به خیال این که نماز ظهر را خوانده است به نیت نماز عصر مشغول نماز
شود و در بین نماز بفهمد که قبلاً نماز ظهر را نخوانده است، در صورتى که در
وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، باید بلافاصله نیت خود را به نماز ظهر
برگرداند و نماز را تمام کند و پس از آن، نماز عصر را بجا آورد، و اگر این
اتفاق در وقت مخصوص به نماز ظهر(
وقت نماز
س: براساس تقویم رصدخانه کشور سوئد
فجر تا طلوع خورشید در طول سال در سوئد بین حدود ۴۵ الى ۹۰ دقیقه در نوسان
مى‌باشد (زمستان حدود ۴۵ و تابستان حدود ۹۰ دقیقه). آیا مىشود از این
مسئله استفاده کرد و براى بدست آوردن فجر مقدار این زمان را از وقت طلوع
خورشید کم کرد؟
ج) اعتماد بر تقویم رصدخانه کشور محل سکونت اگر موجب حصول اطمینان شود اشکال ندارد.
س: اگر وقت اداى نماز کم باشد و نیاز به رفع حاجت هم باشد تکلیف شرعى چیست؟
ج: اگر بتواند در آن وقتِ کم با اکتفاى به واجبات نماز و حذف مستحبات، به
وظیفه خود عمل کند، باید نماز را با همین حال بخواند و اگر جلوگیرى از خروج
حدث به هیچ وجه ممکن نباشد، چنانچه بتواند در وقت کم رفع حاجت کند و
مقدارى از نماز را در وقت درک کند، باید انجام دهد، در غیر این صورت لازم
نیست.
س: من در روز سفر نماز صبح را در
فرودگاه کراچى خواندم و سپس در همان روز قبل از فجر، در قاهره فرود آمدم.
آیا باید دوباره نماز صبح را در فرودگاه قاهره بخوانم.
ج) واجب نیست.
س: اگر کسى عمداً وقت نماز خود را به تأخیر اندازد آیا حرام است؟ آیا عقاب اخروى دارد؟
ج) اگر عمداً تأخیر بیندازد تا قضا شود، گناه کرده و باید قضاى آن نماز را بجا آورد و از گناهش توبه کند.
س: شخصى در کانادا زندگى مى‌کند، و
با اینکه از قطب شمال فاصله زیادى دارد، امّا در زمستان، هنگام ظهر، که
سایه‌ى شاخص به کوتاهترین طول خود مىرسد باز هم طولش نسبتاً بلند است و
بیش از طول خود شاخص است. در نتیجه در هیچ زمانى از روز سایه‌ى شاخص به دو
هفتم یا چهار هفتم یا خود طول شاخص نمىرسد. با این فرض، هنگام فضیلت نوافل
عصر و خود نماز عصر را چگونه تعیین کند؟
ج) مراد از دو هفتم یا چهار هفتم شاخص این نیست که تمام سایه‌ى شاخص را در
نظر بگیریم، بلکه مقدار سایه‌اى که پس از نهایت کوتاه شدن، شروع به بلند
شدن کرده است در نظر گرفته مىشود لذا در فرض سؤال هم، تعیین زمان نماز عصر
و فضیلت آن ممکن است.
س: دوستم در اروپاى شمالى کار مى‌کند که شش ماه روز و شش ماه شب است، حکم شرعى عبادات او چیست؟
ج) نمازها را در وقت، به همان افق محل سکونت ـ که صبح را در صبح آنجا و ظهر
و عصر را، به همان وقت آنجا، و نماز مغرب و عشاء را در بعد از مغرب همانجا
ـ باید بخواند. و روزه، به حساب اینکه روز خیلى طولانى است و تمکن از
روزه ندارد، ساقط است.
س: اگر شخصى به اشتباه گمان برد که
وقت نماز صبح تمام شده و نماز خود را به نیّت قضا بخواند و هنگام نماز ظهر
بفهمد که نماز صبح قضا نشده بود، حکم نمازى که خوانده چیست؟
ج) اگر به قصد وظیفه فعلیه و آنچه بر عهده او مى‌باشد نماز را خوانده، صحیح است.
س: آیا در پایان وقت شرعى نیمه شب، نماز عشا قضا مىشود؟
ج) واجب است نماز عشا را تا قبل از نیمه شب شرعى بخوانند و بعد از آن به قصد قربت بجا آورده و نیت ادا و قضا نکنند.
س: اگر در هنگام نماز صبح ندانى که آفتاب طلوع کرده یا نه به چه نیتى باید نماز را خواند؟
ج) تا یقین نکرده‌اید که آفتاب طلوع کرده باشد، نماز ادا است و در هر صورت مى‌توانید به قصد وظیفه فعلى نماز را بجا آورید.
احکامی در مورد وقت نماز
- ۹۴/۱۰/۱۱